Alerjik rinit yani alerjik nezle, soğuk algınlığı belirtilerine benzeyen burun akıntısı, gözlerde kaşınma, tıkanma, hapşırma ve sinüzit gibi belirtilerle kendini gösteren hastalıktır. Ancak soğuk algınlığının aksine belirtiler önlem alınmadığında kendini çok sık gösterir ve durum kişinin hayat kalitesini etkilemektedir. Bizde sizlere bu bölümde alerjik nezle hakkında geniş bilgiler vermeyi amaçladık.
Alerjik Rinit Nedir ve Nasıl Oluşur?
Alerjik nezle , saman nezlesi, bahar nezlesi gibi isimlerle de bilinen alerjik nezle, soğuk algınlığı belirtilerine benzeyen burun akıntısı, gözlerde kaşınma, tıkanma, hapşırma gibi belirtilerle kendini gösteren hastalıktır.
Alerjik Nezleyi Nezleden Ayıran Nokta
Sıradan bir nezleden farklı olarak, alerjik nezle virüs nedeniyle meydana gelmez. Alerjik nezlenin nedeni, ev içi ya da dış ortam alerjenleri yani polen, ev tozu akarlar(mitelar), kedi, köpek gibi tüylü evcil hayvanların salya veya deri döküntülerinden dolayı oluşur. Bu alerjenler burun mukozasında immünolojik inflamasyon denilen bir hasar oluşturur ve belirtiler meydana gelir.
Alerjik Nezleyi Önemseyin
Alerjik nezle kontrol altına alınmalı ve önemsenmesi gereken bir hastalıktır. Çünkü sizi rahatsız etmesinin yanında, çoğunlukla okul ya da iş hayatınızdaki, günlük işlerinizdeki performansınızı etkileyerek hayat kalitenizi düşürmektedir. Ancak sizi ve hayatınızı etkileyen bu belirtilere katlanmak zorunda değilsiniz. Alerjik nezle hakkında daha detaylı bilgiye sahip olarak tetikleyicilerini ve tedavisini öğrenebilirsiniz.
Alerjik Rinitin Nedenleri Nelerdir?
Bağışıklık sisteminiz havadaki zararsız maddeyi zararlı olarak algıladığında alerjik nezle meydana gelir. Daha sonra bağışıklık sistemi bu zararsız maddeye karşı antikor üretmeye başlar. Bu maddeyle tekrar karşılaştığınızda, antikorlar bağışıklık sistemini uyarır ve vücudunuz alerjik nezle belirtilerini göstermeye başlar. Alerjik rinitin nedenlerini şu şekilde açıklayabiliriz:
– Hastanın genetik olarak alerjiye yatkınlığı: Alerjik hastalıklar genetiktir. Bu neden alerjik rinitin gelişimini de genetik faktörler etkileyebilir. Yani kişinin ailesinde, anne baba veya kardeşlerde ya da akrabalarda alerjik hastalıklardan bulunması alerjik rinite neden olabilmektedir.
– Bağışıklık sisteminin hassas olması: Sizi enfeksiyon ve hastalıklardan doğal olarak koruyan bağışıklık sisteminiz, bir alerjene zararlıymışçasına reaksiyon gösterir. Ve bağışıklık sisteminiz hassas olduğunda alerjene karşı, bu alerjenle 2. kez karşılaştığında sizi korumak için antikorlar üretir. Çünkü 2. seferde bağışıklık sisteminiz alerjeni tanımış ve harekete geçerek belirtileri oluşturmaya başlar.
– Çevrede bulunan alerjenler: Alerjik nezle çevredeki alerjen partiküllerini solumayla tetiklenir. Alerjik riniti tetikleyen başlıca alerjenler, ev tozu akarları(mitelar), polen, küf, mantar, kedi köpek gibi evcil hayvanların salya ve deri döküntülerinden oluşan alerjenler, işyerlerinde görülen, untozu, lateks gibi maddelerdir.
– Hastada egzama veya alerjik astım olması: Alerjik hastalıklar birbirini getirebileceği için kişide alerjik astım, atopik dermatit(egzama), besin alerjisi, kurdeşen gibi diğer alerjik hastalıklardan olması alerjik riniti tetikleyebilir.
– Sigara dumanı: Sigara dumanı alerjik riniti etkileyen önemli faktörlendir. Sigara içilen ortamda çok sık bulunmak, sigara kokusu, dumanı durumu tetikleyebilir. Özellikle çocuklarda, doğumdan sonraki ilk bir yıl içerisinde sigara içilen bir evde sigara dumanına çok fazla maruz kalınmışsa alerjik rinit gelişme ihtimali yüksektir.
– Acı, sıcak ve çok baharatlı yiyecekler, yiyeceklerin içerikleri: Alerjik hastalıklar birbiriyle etkileşimde olduğu için kişide gıda alerjisi varsa ya da bazı yiyeceklere karşı hassalık varsa bazı yiyecekler alerjik rinit belirtilerini tetikleyebilir.
Alerjik Riniti Etkileyen Risk Faktörleri
Alerjik riniti tetikleyen belirli risk faktörleri şunlardır:
– Hastada alerjik astım veya alerji olması,
– Hastada özellikle egzama olması,
– Kardeş ya da anne babada alerjik astım veya alerji olması,
– Yaşanılan ortamdaki hava kirliliği ve çevresel faktörler.
Alerjik Rinit Belirtileri
Alerjik rinitin başlıca belirtileri peş peşe hapşırma, burun kaşıntısı, burun akıntısı gibi nezle belirtileridir. Bunların dışında geniş çaplı olarak;
– Burun akıntısı ve burunda tıkanma
– Gözlerde sulanma, kızarma ve kaşınma( alerjik konjunktivit)
– Hapşırma
– Burun kaşıntısı
– Damak ve boğazda kuruluk, kaşınma
– Gözaltlarında şişme ve morarma(alerjik morluk)
– Geniz akıntısı
– Öksürük
– Yorgunluk
– Burun kanaması
– Sık sinüzit
– Tat ve koku bozukluğu şeklinde belirtileri vardır.
Alerjik Rinit Soğuk Algınlığı Belirtileri ile Karıştırılabilir
Alerjik rinit belirtileri, soğuk algınlığı belirtilerine çok benzediği için ikisini birbirinden ayırt etmek oldukça zordur. Bu noktada en doğru teşhisi geren testler doğrultusunda deneyimli bir alerji uzmanı koyabilir.
Alerjik Rinit Belirtilerini Etkileyen Mevsimsel Faktörler
Alerjik rinit belirtileriniz yıl içerisinde belli zamanlarda başlayan, hafifleyen ya da şiddetlenen özellikler gösterebilir. Belirtileri tetikleyen mevsimsel özellikler;
– Bahar aylarının başlangıcında çokça görülen polenler,
– Bahar ayları sonu yaz başında görülen çimen polenleri,
– Sonbaharda görülen polenler,
– Ev tozu, hamam böceği ve kedi köpek gibi evcil hayvanların tüy ve salyalarından olan alerjenler. Bu belirtiler kışın evler kapalı olduğundan şiddetli görülür.
– Ev içi ya da dışı küf, mantar gibi bakteriler
Alerjik Rinit (Alerjik Nezle) Teşhisi Ve Testleri Nasıl Yapılır?
Alerjik rinit yani alerjik nezle, bağışıklık sisteminin bir alerjene karşı olan hassaslığı sonucunda, hapşırma, burunda kaşınma, kızarma, burun tıkanması gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtiler nezle belirtileriyle çok sık karıştırılır. İşte bu noktada, bir alerji uzmanının deneyimi ve doğru teşhisi çok önemlidir. Çünkü belirtiler, nezle belirtileriyle karıştırılıp, buna göre önlem alındığında alerjik rinit ilerler ve hastanın hayatını fazlasıyla etkileyen bir hal alır. Alerji uzmanının deneyimi sizi doğru teşhis ve tedaviye götürecektir.
Alerjik Rinit Teşhisi
Alerji uzmanınız hastalığın belirtilerini, hastanın öyküsünü ve şikayetlerini, ailede alerjik hastalık olup olmadığını, belirtilerin şiddetlendiği ve hafiflediği durumları sorgular. Daha sonra fiziksel muayene geçer. Fiziksel muayene sonucunda doktorunuz deri prick testi veya kandan yapılan alerji testiyle alerjik rinitin nedenini ortaya çıkarır.
Alerjik Rinit Teşhisinde Deri Prick Testi
Deri prick testinde, alerjinizi tetikleyen alerjen maddenin konsantre edilmiş özü kolunuza ya da sırtınıza damlatılır ve sivri bir cisimle deri altına nüfus ettirilir. Daha sonra vücudunuzun bu alerjene vereceği reaksiyon gözlenir. Eğer bu maddeye alerjiniz varsa, damla yapılan yer kızarır ve kabarır. Alerji uzmanları bu testin yapımında ve sonucunun gözleminde eğitim almış ve donanımlı uzmanlardır. Deri üzerinden yapılan alerji testi, vücudun direkt olarak verdiği reaksiyonu ölçtüğü için teşhis için en doğru sonucu verirler.
Alerjik Rinit Teşhisinde Kandan Alerji Testi
Alerji uzmanınızın sizden alacağı kan örneği belli bir alerjene bağışıklık sisteminizin reaksiyonunu gözlemlemek için laboratuvara gönderilir. RAST olarak da adlandırılan bu testte, immünglobilin antikoru(IgE) olarak da bilinen kan dolaşımınızdaki alerjiye neden olan antikorlar ölçülür. Ancak kan üzerinden yapılan incelemeler, makinenin kalitesi, kanın beklemiş olması gibi nedenlerden dolayı her zaman doğru sonuç vermeyebilir. Deri prick testinde kan tahliline göre yanılma ihtimali çok çok azdır.
Alerjik Rinit Tedavisi
Alerjik rinit tedavisi için en iyi yol hastalığınıza neden olan alerjenleri kısıtlamaktır. Eğer alerjik nezleniz çok şiddetli değilse, reçetesiz alacağınız ilaçlar dahi belirtileri azaltmaya yetecektir. Ancak daha kötü ve şiddetli belirtiler için alerji uzmanı tarafından yazılan reçeteli ilaçlara ihtiyacınız olacaktır.
Alerjik Rinit Tedavisi İçin İlaçlar
Bir çok kişi en iyi rahatlamayı alerji ilaçlarının birleşimi sonucu görmüştür. Size en iyi gelen uygulamayı bulmak için denemeniz faydalı olacaktır. Bir hastaya iyi gelen tedavi şekli diğerinde iyi olmayabilir, herkesin bünyesi, hastalığın şiddeti farklılık gösterir. Bu yüzden doktorunuzun size önereceği ilaçları deneyerek belirtilerinizin azalması için en doğru sonuca ulaşırsınız.
Alerjik rinit (alerjik nezle) tedavisinde kullanılan ilaçlar şu şekildedir;
– Nazal Kortikosteroidler: Bu reçeteli burun spreyleri, alerjik rinit nedeniyle oluşan burunda iltihaplanma, kaşınma ve burun akıntısını önlemeye ve tedavisine yardımcı olur. Bir çok kişi için alerjik rinit tedavisinde en etkili ilaçlar burun spreyleridir ve sıklıkla önerilen ilk ilaç olurlar.
Nazal kortikosteroidlere örnek olarak; flutikazon propiyonet (Flonase), triamsinolon (Nasacort AQ), mometazon (Nasonex) gibi burun spreyleri söylenilebilir. Nazal kortikosteroidler genellikle bir çok kişi tarafından güvenli bulunan ve uzun süreli kullanılan tedavi yöntemidir. Yan etkileri sadece kötü tat ve koku ve burunda kaşınmadır.
– Antihistaminler: Bu hazır ilaçlar genellikle hap şeklindedir. Ancak antihistamin burun spreyleri ve göz damlaları da bulunmaktadır. Antihistaminler, kaşınma, hapşırma ve burun akıntısına iyi gelirler. Alerjik rinit reaksiyonu sırasında bağışıklık sisteminizin salgıladığı, belirtilere neden olan kimyasallara histamin denilir. Antihistaminler de bu histaminleri etkisiz duruma getirirler.
Antihistaminlere örnek olarak; loratadin (Claritin, Alavert), setirizin (Zyrtec Alerji), feksofenadin (Allegra Alerji) gibi ilaçlar söylenilebilir. Antihistamin göz damlaları ise alerjik rinitten kaynaklanan gözlerde kaşınma ve sulanmaya iyi gelmektedir.
– Dekonjestanlar: Bu ilaçlar şurup, tablet ya da nazal spreyleri olarak bulunurlar. Ağızdan alınan dekonjestanlar, psödoefedrin (Sudafed, Afrinol, Afrin) gibi ilaçlardır.
Ağızdan alınan dekonjestanlar, tansiyon yükselmesi, uykusuzluk, asabiyet ve baş ağrısı gibi bazı yan etkilere sebep olabilirler. Dekonjestan burun spreylerini 2-3 günden fazla kullanmanız önerilmez çünkü, sürekli olarak kullanıldığında alerjik rinit belirtileri daha da kötüleştirebilir.(ilacın geri tepmesi)
– Kromolin Sodyum: Reçetesiz olarak da alabileceğiniz ve günde bir kaç kez kullanabileceğiniz burun spreyleridir ve aynı zamanda reçeteli olarak alabileceğiniz göz damlasını da bulabilirsiniz. (Crolom) Histamin salgılanmasını engelleyerek alerjik rinit belirtilerini azaltır. Etkisini en çok hastalığın belirtileri başlamadan kullandığınızda görürsünüz. Ciddi bir yan etkisi yoktur.
– Lökotrien Düzenleyici: Montelukast (Singulair) reçeteli olarak alınan, aşırı balgam ve sümüğe neden olan bağışıklık sistemi kimyasalları lökotrienlerin faaliyetini engellemeye yarayan tablet halinde ilaçtır. Alerjik astım tedavisinde de çok etkili bir tedavidir. Lökotrien düzemleyiciler genellikle, hasta nazal sprey kullanamadığında ya da çok şiddetli alerjik astım olduğunda kullanılır.
Montelukastlar yan etki olarak baş ağrısına neden olabilir. Çok nadir görülen durumlarda, gerginlik, agresiflik, halüsinasyon, depresyon gibi psikolojik tepkilere sebep olduğu saptanmıştır. Bu yüzden reçetesiz alınamaz.
– Nazal İpratropium: Reçeteli burun spreyleri (Atrovent), burun akıntısına neden olan burundaki bezleri etkileyerek şiddetli burun akıntısını azaltmaya yardımcı olur. Burun tıkanmasına, hapşırmaya ya da burun arkası sızıntıda etkili değildir.
Şiddetli yan etkileri burunda kuruluk, burun kanaması ve boğaz ağrısıdır. Nadir olarak, bulanık görme, yorgunluk ya da idrar yapmada zorluk gibi yan etkiler gösterir. Bu ilaçlar glokom hastalığı olan kişiler ya da prostat olan erkekler için önerilmez.
– Oral Kortikosteroid Tedavi: Prednizon gibi kortikosteroid haplar şiddetli alerjik rinit belirtilerini azaltmada kullanılırlar. Çünkü uzun süreli kortikosteroid kullanımı katarakt, kemik erimesi, kas güçsüzlüğü gibi ciddi yan etkilere neden olabilir. Bu yüzden yalnızca kısa süreli olarak reçetelendirilir.
Diğer Alerjik Rinit (Alerjik Nezle) Tedavileri
– Alerji Aşıları (İmmünoterapi): Eğer kullandığınız ilaçlar alerjik rinit belirtilerini azaltmıyorsa ya da yan etkilere neden oluyorsa, alerji uzmanınız alerji aşıları (immünoterapi ya da hassasiyet azaltıcı terapi) önerebilir. 3 ila 5 yıl süresince alerjik olduğunuz alerjenden küçük bir miktar içeren enjeksiyonlardan düzenli aralıklarla alırsınız. Alerji aşılarının amacı, ilaca olan ihtiyacınızı azaltarak, vücudunu alerjik olduğu alerjenlere alıştırmaktır.
İmmünoterapi özellikle kedi, ev tozu akarları (mite) ya da ağaç, çimen, ottan üretilen polen gibi alerjilerde etkilidir. Ayrıca alerjik astım gelişmesini de önlemektedir.
– Dilaltı Alerji Tabletleri: Alerji aşıları yerine, günlük olarak kullanılan, ağızda eriyen, alerjik olduğunuz alerjenin küçük bir miktarını içeren hap şeklinde tabletler alerjik rinit tedavisinde kullanılır.
Alerjik Rinit Tedavi Edilmediğinde Ne Olur?
Alerjik rinit soğuk algınlığıyla karıştırılmaması gereken ve altında yatan alerji nedeniyle önemsenerek tedavi edilmesi gereken bir konudur. Alerjik rinit yani alerjik nezle tedavi edilmediğinde olabilecek durumlar şunlardır;
– Düşük Hayat Kalitesi: Alerjik rinit günlük aktivitelerini engelleyerek, yaratıcılığınızı azaltır. Bir çok kişi alerjik rinitin tedavi edilmemiş bu belirtileri yüzünden okul ve iş hayatından geri kalmaktadır.
– Verimsiz Uyku: Alerjik rinit belirtileri tedavi edilmediğinde uyumanızı engeller ve uyuduğunuz süreler de çok kısıtlıdır. Bu verimsiz uyku durumu baygınlığa ve keyifsizliğe, kırgınlığa neden olmaktadır.
– Astımın Kötüleşmesi: Tedavi edilmeyen alerjik rinit, öksürme ve hırıltı gibi alerjik astım belirtilerini tetikleyerek alerjik astıma neden olup durumu ciddileştirebilir.
– Sinüzit: Alerjik rinitten kaynaklanan uzun süreli sinüs tıkanıklığı sinüzite olan hassaslığınızı (sinüsleri kaplayan zarların enfeksiyon kapması ya da iltihaplanması) artırabilir.
– Kulak Enfeksiyonu: Çok sık karşılaşılan bir durum değildir ancak, alerjik rinit tedavi edilmediğinde orta kulak iltihaplanmasına neden olabilir.
Alerjik Rinit İçin Alternatif ve Bitkisel Tedavi Yöntemleri
Alerjik rinit tedavisinde, bilimsel olarak fazla sayıda kanıt olmamasına rağmen, bir çok kişi alternatif ve bitkisel tedavi yöntemleri denemektedir. Bu alternatif tedavi yöntemlerinden bazıları şu şekildedir;
– Bitkisel Tedaviler ve Takviyeler: Öksürük otu ağacı özü mevsimsel alerjik rinit belirtilerini önlemeye yardımcı olur. Eğer öksürük otunu deneyecekseniz, zehirli içeriklerden arınmış olduğunu belirten ‘PA-Free’ olarak etiketlenmiş olanları kullanın.
Mavi yeşil alg ve tinospora cordifolianın (Hindistan’a ait bir bitki çeşidi) etkilerine dair çok kısıtlı bilimsel veri bulunmaktadır. Faydalarının kesin olmamasına rağmen, alerjik rinit için kullanılan diğer bitkisel tedavi yöntemleri, paprika biberi, bal, Vitamin C ve balık yağıdır.
– Akupunktur: Bazı kişiler akupunkturun mevsimsel alerjik rinit belirtilerine iyi geldiğini iddia etmektedir. Bu alternatif tedavi yönteminin faydalı olduğuna dair çok az kanıt vardır.